Możliwość przekazywania odpadów osobom fizycznym

Szereg podmiotów, głównie wytwórców odpadów, boryka się z problematyką przekazywania odpadów. Istnieją sytuację, w których jedną z możliwości jest przekazanie odpadów osobom fizycznym lub jednostkom organizacyjnym, niebędącym przedsiębiorcami. Przekazanie takie odbywać się jednak winno w ściśle określony w drodze przepisów prawa sposób.

Podstawa prawna

W myśl art. 27 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 1987 z późn. zm.) posiadacz odpadów może przekazywać osobie fizycznej lub jednostce organizacyjnej niebędącym przedsiębiorcami określone rodzaje odpadów, do wykorzystania na potrzeby własne za pomocą dopuszczalnych metod odzysku.

Wykładnię przepisów prawa w opisywanym zakresie rozpocząć należy od wskazania na wynikającą z art. 27 ust. 2 ustawy o odpadach, zasadę przekazywania odpadów podmiotom posiadającym zezwolenie na zbieranie lub przetwarzanie odpadów, od której prawodawca przewidział szereg odstępstw. Jednym z nich jest powielona z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (t.j. Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz. 1243 z późn. zm.) instytucja prawna umożliwiająca przekazywanie pewnych określonych odpadów osobom fizycznym lub jednostkom organizacyjnym. Możliwość ta wyrażona została w drodze art. 27 ust. 9 ustawy o odpadach z 2012 r., w myśl którego posiadacz odpadów może przekazywać osobie fizycznej lub jednostce organizacyjnej niebędącym przedsiębiorcami określone rodzaje odpadów, do wykorzystania na potrzeby własne za pomocą dopuszczalnych metod odzysku, zgodnie z wymaganiami określonymi w przepisach wydanych na podstawie ust. 10.

Lista Odpadów

Odpady, które można przekazywać osobom fizycznym wymienione zostały w rozporządzeniu wydanym na mocy, wynikającej z art. 27 ust. 10 ustawy o odpadach, delegacji ustawowej.

Podstawa prawna:

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 listopada 2015 r. w sprawie listy rodzajów odpadów, które osoby fizyczne lub jednostki organizacyjne niebędące przedsiębiorcami mogą poddawać odzyskowi na potrzeby własne, oraz dopuszczalnych metod ich odzysku (Dz. U. z 2016 r., poz. 93).

Rozporządzenie to określa listę odpadów, jakie podmioty te mogą przyjmować i wykorzystywać w sposób określony w tym akcie prawnym. Zwrócić w tym miejscu należy uwagę, iż niektóre odpady mogą być wykorzystywane wyłącznie pod warunkiem, że podmiot je wykorzystujący jest również ich wytwórcą. Lista ta nie stanowi zatem prostego spisu odpadów, które można przekazywać osobom fizycznym. Jest ona natomiast pewnego rodzaju instrukcją dla podmiotu przyjmującego oraz podmiotu przekazującego. Przed przekazaniem odpadów należy zatem sprawdzić zarówno, czy są one wymienione w rozporządzeniu, jak i, czy warunki określone w kolejnych kolumnach danego wiersza tabeli umożliwiają ich przekazanie.

Przykładem tutaj mogą być chociażby odpady opakowaniowe papieru i tektury (15 01 03), które mogą być przekazywane wskazanym wyżej podmiotom pod warunkiem, że zostaną one wykorzystane na potrzeby przeprowadzki. Rozporządzenie dopuszcza bowiem wykorzystanie jako paliwo (spalanie) jedynie własnych odpadów – wytworzonych przez osobę fizyczną lub jednostkę organizacyjną niebędącą przedsiębiorcą lub odpadów wykorzystanych wcześniej przez tę osobę lub jednostkę do przeprowadzek.

Jakie odpady są na liście?

Lista zawiera wyłącznie odpady inne niż niebezpieczne.
Są to odpady:

– ziemi, piasku, żwiru, gleby i kamieni itp.;
– masy roślinnej, wytłoków;
– kory i korka, trocin, wiórów, ścinków itp.;
– skór zwierzęcych, nieprzetworzonych włókien tekstylnych;
– żużlu i mieszanek popiołowo-żużlowych;
– opakowań z drewna, papieru i tektury oraz tekstyliów;
– betonu oraz gruzu, w tym gruzu ceglanego;
– metali żelaznych i nieżelaznych;
– odzieży i tekstyliów
– tłucznia torowego;
– używanych książek;
– kuchenne i inne tzw. bio-odpady.

Pamiętać jednak należy, że w rozporządzeniu nie wymieniono wszystkich rodzajów odpadów, a wskazano w nim konkretne kody, tak więc – by przekazać odpady zgodnie z tym rozporządzeniem koniecznym jest najpierw dokonanie ich właściwej klasyfikacji (o klasyfikacji odpadów czytaj tu: http://azman.pl/pl-prawo/28-klasyfikowanie-odpadow).

Co oznacza skrót „ex”?

Skrót ex przy kodzie odpadu pochodzi od łacińskiej nazwy explicite, która w tym konkretnym kontekście oznacza «jednoznacznie wskazany». A zatem jeśli przy kodzie odpadu znajduje się oznaczenie ex znaczy to tym samym, iż prawodawca wyodrębnił pewien zbiór odpadów, który to spośród wszystkich desygnatów danej nazwy (rodzaju odpadów) uznawać należy za bezpośrednio wskazany przez ustawodawcę.

Dla przykładu:

Jeżeli w kontekście istniejącej nazwy «prawnik» wskazano, iż danej czynności dokonać może wyłącznie «adwokat», oznacza to tym samym, iż pozostałe desygnaty tej nazwy nie mają zastosowania w tym konkretnym przypadku, a więc ani radca prawny, ani sędzia, ani żaden inny prawnik określonej czynności wykonać nie będzie mógł. Podobnie będzie zatem z odpadami jeżeli przy konkretnym kodzie wskazano szczegółowy desygnat spośród wszystkich desygnatów danej nazwy, to wyłącznie ten wskazany dopuszczony jest do czynności, o których mowa w omawianym rozporządzeniu. Skoro ustawodawca dla kodu odpadu 20 01 01 (papier i tektura) wskazał konkretny desygnat a więc – ex 20 01 01 (używane książki) oznacza to, iż wyłącznie używane książki mogą być przedmiotem czynności, o których mowa w rozporządzeniu. Inne desygnaty, takie jak np. gazety, mimo iż mieszczą się w zbiorze wszystkich desygnatów kodu 20 01 01, jako że nie zostały przez ustawodawcę wskazane, a ściślej – jako że poprzez użycie znacznika ex zostały przez niego wykluczone, nie są objęte regulacjami wskazanego aktu normatywnego w tym konkretnym przypadku.

Komu można przekazać odpady?

Prawodawca dopuścił przekazywanie odpadów dwóm rodzajom podmiotów:
– osobom fizycznym, oraz
– jednostkom organizacyjnym, nie będącym przedsiębiorcami.

Oznacza to tym samym, iż w stosunku do osób fizycznych możliwe jest przekazanie odpadów wyłącznie takim osobom, które nie prowadzą działalności gospodarczej. W praktyce przepis ten interpretowany jest w sposób następujący: możliwe jest przekazanie odpadów osobie fizycznej, pod warunkiem, że nie zostaną one wykorzystane na potrzeby prowadzonej przez niego działalności gospodarczej (o ile taką w ogóle prowadzi).

To samo wyłączenie dotyczy jednostek organizacyjnych, które mogą być przedsiębiorcami w myśl odrębnych przepisów lub też nie. Każdy przypadek przekazania odpadów takiej jednostce winien podlegać zatem odrębnej analizie pod kątem tego, czy jest ona, w myśl norm prawa powszechnie obowiązującego, przedsiębiorcą, czy też nie.

Dodatkowym warunkiem jest możliwość przekazania odpadów wyłącznie takim wyżej wymienionym podmiotom, które odpady wykorzystywać będą na potrzeby własne. Termin ten, jako  że nie został zdefiniowany w drodze przepisu prawa, należy rozumieć zgodnie z jego potocznym znaczeniem. W praktyce oznacza to tym samym, iż odpady mogą być przekazywane wyłącznie takim podmiotom, które wykorzystają je do zaspokojenie własnych potrzeb, np. wyrównania ubytków na terenie posesji, do utwardzenia powierzchni, do wykonania drobnych napraw, spalenia (wykorzystania jako paliwo), czy do wykorzystania w przydomowych kompostownikach. Nie dopuszczalne będzie zatem np. przekazanie odpadów osobie, która chce nagromadzić ich pewną ilość w celu ich zbycia.

Warunki dodatkowe

Prócz opisanych wyżej okoliczności prawodawca zastrzegł, że przekazanie odpadów podmiotom, o których wyżej mowa, możliwe jest pod pewnymi warunkami. Opisywane rozporządzenie określa zatem również:

1. warunki magazynowania odpadów przeznaczonych do wykorzystania na potrzeby własne;
2. dopuszczalne ilości, które wskazane wcześniej podmioty mogą przyjąć i magazynować w ciągu roku;
3. sposób określenia tych ilości, dla niektórych rodzajów odpadów.

Warunki te określone są w tabeli dla każdego rodzaju odpadu uwzględnionego w rozporządzeniu. By móc się z nimi zapoznać, koniecznym jest zatem odszukanie kodu odpadu, który planowany jest do przekazania i sprawdzenie, czy warunki określone w kolumnie 5, 6 i 7 tabeli są możliwe do dotrzymania. Przekazanie odpadów możliwe jest wyłącznie, gdy warunki te mogą zostać spełnione.

By nadać wskazanym wyżej treściom bardziej przejrzystego charakteru warto posłużyć się przykładem. Jednym z częściej przekazywanych osobom fizycznym odpadów jest tzw. gruz z rozbiórek i remontów. O ile na gruncie brzmienia poprzedniego rozporządzenia możliwe było jego przekazywanie bez dodatkowych uwarunkowań, o tyle rozporządzenie obowiązujące w obecnym porządku prawnym nakłada obowiązek dokonania dalszej analizy możliwości przekazania i wykorzystania odpadów.
Algorytm postępowania w opisywanym obszarze wyglądać winien w sposób następujący:

1. posiadacz odpadów (w praktyce jest to wytwórca lub zbierający) dokonuje właściwej ich klasyfikacji lub potwierdza klasyfikację dokonaną przez poprzedniego posiadacza → Wynik: gruz betonowy z rozbiórki winien zostać zaklasyfikowany pod kodem 17 01 01 (Odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów);
2. sprawdzenie czy odpady o kodzie 17 01 01 uwzględnione zostały w rozporządzeniu → odpady te znajdują się w wierszu 30 tabeli (lp. 30);
3. weryfikacja celu (dopuszczalnych metod odzysku), do którego odpady te mogą zostać przekazane → zgodnie z treścią kolumny 5 wiersza 30: „Do utwardzania powierzchni, budowy fundamentów, wykorzystania jak podsypki na gruncie po rozkruszeniu odpadów, jeśli jest to konieczne do ich wykorzystania, oraz z zachowaniem przepisów odrębnych, w szczególności przepisów Prawa wodnego i Prawa budowlanego”. Jak więc widać przed przekazaniem odpadów konieczna jest weryfikacja nie tylko sposobu wykorzystania odpadów, lecz również odrębnych aktów normatywnych, które mogą np. nakładać zakazy wykorzystania odpadów na pewnych terenach. Możliwe jest zatem przekazanie wskazanych odpadów do wykorzystania jako podsypki na gruncie, jednak jeśli inne akty normatywne np. Prawo wodne lub akty prawa miejscowego (m.in. uchwała w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego) nakładają zakazy w tym zakresie, przekazanie nie będzie możliwe. Dodać przy tym warto, iż przekazanie odpadów oznacza, iż odbiorca przyjmuje odpady a następnie, co niemniej ważne, wykorzystywać będzie odpady (a nie produkty niestanowiące odpadów), a zatem przy realizacji każdego z tych procesów (przekazania, przyjęcia i wykorzystania) stosować należy się do obowiązków wynikających z przepisów dot. odpadów. Pamiętać nadto należy, na co wyżej wskazano, iż inne niż ustawa o odpadach akty normatywne mogą nakładać dodatkowe warunki lub zakazy w przedmiotowej materii. Na przykład ustawa Prawo wodne nie dopuszcza wykorzystania odpadów na terenie międzywala, a więc mimo iż rozporządzenie dopuszcza wykorzystanie odpadów do konkretnego celu, to jeśli inne akty normatywne wykluczają gospodarowanie odpadami na konkretnych terenach, przekazanie odpadów nie będzie możliwe;
4. weryfikacja możliwości magazynowania odpadów w określony sposób → zgodnie z treścią kolumny 6 wiersza 30: „Magazynowanie w warunkach zapobiegających niekorzystnemu wpływowi na środowisko, w warunkach uniemożliwiających pylenie”. Podmiot przyjmujący odpady winien je magazynować w określony w rozporządzeniu sposób. W opisywanym przypadku należy zapewnić warunki uniemożliwiające negatywne oddziaływanie odpadów na środowisko, w tym uniemożliwić ich pylenie. W praktyce oznaczać to może konieczność przykrycia odpadów plandeką lub ich okresowe zraszanie;
5. weryfikacja ilości odpadów możliwych do przetworzenia → zgodnie z treścią kolumny 7 wiersza 30: możliwe jest przekazanie wyłącznie 0,2 Mg (ton) / m2 utwardzanej powierzchni.  W przypadku, gdy odbiorca planuje utwardzić 10 m2, możliwe będzie zatem przekazanie mu maksymalnie 2. ton tego odpadu.

Dodatkowe obowiązki ewidencyjno-sprawozdawcze

Pamiętać również należy, iż podmioty zobligowane, w myśl art. 66 ust. 1, do prowadzenia ewidencji odpadów na kartach ewidencji odpadów, winny zamieszczać w nich właściwe adnotacje wskazujące, iż określona ilość odpadów danego rodzaju w konkretnym miesiącu przekazana została wyżej wymienionym podmiotom do wykorzystania na potrzeby własne. W praktyce, zgodnie z objaśnieniem do wzoru karty, w kolumnę dotyczącą numeru karty przekazania odpadów należy wpisać adnotację „Przekazane os. fiz.”.

Opisane w niniejszym artykule działania należy podsumować w zbiorczym zestawieniu danych poprzez właściwe wypełnienie tabeli C działu 5 formularza. Zawiera ona następujące dane:
– kod odpadów;
– rodzaj odpadów;
– masa odpadów;
– proces odzysku R;
– lp.

W kolumnie oznaczonej „lp” należy wskazać numer wiersza z tabeli opisywanego rozporządzenia, przy którym wymieniono przekazywany odpad. Proces odzysku R również został wskazany w tymże rozporządzeniu.

Podsumowanie

Wytwórca odpadów lub podmiot zbierający zobligowani są, co do zasady, do przekazywania odpadów podmiotom legitymującym się stosownymi aktami administracyjnymi umożliwiającymi im prowadzenie dalszej gospodarki odpadami. Od zasady tej prawodawca przewidział odstępstwo, umożliwiające przekazanie określonych rodzajów odpadów osobom fizycznym lub jednostkom organizacyjnym, nie będącym przedsiębiorcami. Odpady te możliwe są jednak do przekazania pod pewnymi określonymi w wymienionym na wstępie rozporządzeniu warunkami.

Przekazanie odpadów choć zwalnia z niektórych obowiązków, to nakłada inne. Jednym z nich jest umieszczenie określonej adnotacji w kartach ewidencji odpadów. Kolejnym – uwzględnienie informacji dotyczących przekazywania odpadów w opisanej wyżej formie w zbiorczym zestawieniu danych o odpadach.