Przygotowanie do ponownego użycia – zarys zagadnienia

Przygotowanie do ponownego użycia (PDPU) jest działaniem polegającym na sprawdzeniu bądź naprawie produktów (np. mebli), które zgodnie z wolą ich wcześniejszych posiadaczy stały się odpadami, mimo iż mogą stanowić potencjalnie użyteczny produkt.

Podstawa prawna
Zgodnie z definicją legalną nazwy „przygotowanie do ponownego użycia”, jest nim odzysk polegający na sprawdzeniu, czyszczeniu lub naprawie, w ramach którego produkty lub części produktów, które wcześniej stały się odpadami ), są przygotowywane do tego, aby mogły być ponownie wykorzystywane bez jakichkolwiek innych czynności wstępnego przetwarzania (por. art. 3 ust. 1 pkt 22 ustawy o odpadach. W przytoczonej definicji dominującą rolę odgrywa fakt, iż przygotowanie do ponownego użycia stanowi wyłącznie działanie na odpadach, a zatem na przedmiotach lub substancjach, które uprzednio otrzymały tenże status. Ponadto jest to działanie, które nie może polegać na jakiejkolwiek czynności wstępnego przetwarzania, a zatem jest to jedna z form odzysku, która polega na zniesieniu statusu odpadu w ramach czynności niewymagających znacznej ingerencji w dany przedmiot lub substancję. W tym miejscu wskazać należy na treść wątku 22 dyrektywy w sprawie odpadów, w myśl którego „w celu ustalenia końca statusu odpadu, wystarczy przeprowadzenie nawet tak prostej czynności odzysku jak skontrolowanie odpadów w zakresie potwierdzenia, że spełniają kryteria zniesienia statusu odpadu”.

Hierarchia postępowania z odpadami

Ponadto przepisy prawa Unii Europejskiej, co zostało uwzględnione w obecnie obowiązującej ustawie o odpadach, stanowią, iż przygotowaniu do ponownego użycia nadano status działania preferowanego, a zatem takiego, które w hierarchii postępowania z odpadami wymieniono przed recyklingiem oraz innymi formami odzysku. Prawodawca tym samym wskazał, iż jeżeli nie jest możliwe zapobieżenie powstaniu odpadów, najbardziej celowym, z punktu widzenia ochrony środowiska sensu largo, działaniem jest przygotowanie do ponownego użycia, a dopiero jeśli nie jest to możliwe – należy próbować innych form postępowania z odpadami zgodnie z zawartą w art. 17 ustawy o odpadach z 2012 r. hierarchią sposobów postępowania z odpadami. Ponadto, co niemniej ważne, ustawodawca nadał organom administracji publicznej, opisaną w sposób ogólny, rolę we wspieraniu działań polegających na ponownym użyciu i przygotowaniu do ponownego użycia (zob art. 19 ustawy o odpadach), podkreślając tym samym doniosły charakter działań polegających na przygotowaniu do ponownego użycia.

Wyłączenia ustawowe dotyczące postępowań w obszarze PDPU

Ponadto, działania te, jako że nie polegają na klasycznej formie przetwarzania odpadów, zwolnione zostały z obowiązku uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach przedsięwzięcia, co wynika z treści przepisu art. 72 ust. 2a ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku a także zgodnie z art. 41a ust. 5 ustawy o odpadach nie podlegają przed wydaniem zezwolenia kontroli WIOŚ. Przedmiotowymi wyłączeniami ustawodawca konsekwentnie podkreśla uprzywilejowany charakter tego rodzaju postępowania z odpadami w stosunku do pozostałych form zachowań z zakresu gospodarowania odpadami.

PDPU jako odzysk poza instalacjami

Proces ten polegać może na:
    • przyjęciu odpadów;
    • magazynowaniu odpadów;
    • sprawdzeniu czy przyjęte odpady nadają się do ponownego użycia bez potrzeby ich konserwacji bądź naprawy;
    • wydzieleniu ze strumienia odpadów produktów, które nadają się do ponownego użycia (bez potrzeby ich konserwacji bądź naprawy);
    • przeprowadzeniu niezbędnych czynności w ramach procesu przygotowania do ponownego użycia w stosunku do odpadów, które wymagają przeprowadzenia konserwacji bądź naprawy. Czynnościami tymi są:
        ◦ konserwacja produktów przez czynności takie jak m.in. zabezpieczenie antykorozyjne, woskowanie;
        ◦ naprawa uszkodzonych produktów poprzez wymianę uszkodzonych elementów, szpachlowanie, nitowanie, wiercenie, spawanie, szlifowanie,
    • magazynowaniu produktów przeznaczonych do ponownego użycia;
    • magazynowaniu w sposób selektywny odpadów powstałych w wyniku procesu przetwarzania.
Przygotowanie do ponownego użycia odbywać się może poza instalacjami i urządzeniami. Taka forma odzysku odpadów dopuszczona jest na gruncie art. 30 ust. 3 i 5 ustawy o odpadach z 2012 r., jak również rozporządzenia w sprawie odzysku odpadów poza instalacjami i urządzeniami (załącznik do rozporządzenia, poz. 21).

O PDPU w aktach krajowych i unijnych

Możliwość prowadzenia przedmiotowego procesu wynika zarówno z przepisów krajowych jak i unijnych. Warto w tym miejscu wskazać na treść wytycznych wydanych przez Komisję Europejską dotyczących kluczowych pojęć zawartych w ramowej dyrektywie o odpadach. Świadczy o tym treść punktu 1.3 wskazanego aktu, w którym Komisja Europejska wyjaśnia szczegóły rozumienia instytucji utraty statusu odpadów, oraz punktów 1.4.4, 1.4.8, 3.1, w których organ ten wyjaśnia, co należy rozumieć przez przygotowanie do ponownego użycia i określa ten sposób odzysku, jako preferowany (zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami). Za przykład odpadów mających zastosowanie w odzysku polegającym na przygotowaniu do ponownego użycia podano tu rowery, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny oraz meble. Działanie to dotyczy zatem produktów (którym nadano status odpadu), które albo nadają się do ponownego użycia, albo nadawać się będą po ich naprawie i należy je wyraźnie odróżnić od pozostałych form odzysku, w tym głównie od recyklingu.

Powyższe tezy potwierdza również Minister Środowiska w Krajowym programie zapobiegania powstawaniu odpadów. Wskazuje on w wielu częściach tego dokumentu (m.in. w opisie działania 14 oraz załączniku IV – sieć napraw i ponownego wykorzystania), iż przygotowanie do ponownego użycia jest działaniem znoszącym status odpadu. W tym miejscu, by podkreślić wolę organów państwa, warto posłużyć się cytatem:
„Jak wcześniej wspomniano w ramach ponownego użycia można rozróżnić dwie grupy działań:
1)ponowne wykorzystanie wcześniej używanych rzeczy, które nie stały się odpadami;
2)przygotowanie do ponownego użycia. W tym przypadku używane rzeczy stają się odpadami, a po procesie przetwarzania (np. naprawa, sprawdzenie lub czyszczenie) tracą status odpadu i tak jak w pierwszym przypadku są ponowne używane”.

Treść powołanego dokumentu wskazuje również, iż:
„Ponowne użycie produktów uznanych za odpady może nastąpić w wyniku podjęcia następujących działań:
1)wydzielenie produktów uznanych za odpady (których wartość rynkowa uzasadnia prowadzenie przygotowania do ponownego użycia) ze strumienia odpadów kierowanych do recyklingu lub innego odzysku;
2)przygotowanie do ponownego użycia: sprawdzenie i posortowanie, naprawa oraz zapewnienie jakości;
3)sprzedaż”.